Ik beroof je van je vrijheid

Iemand die Jaron Lanier heet zegt: "Wie jij bent beïnvloedt welke keuzes je krijgt aangeboden door Facebook en Google. Dus je denkt dat je op onderzoek uit gaat op het internet, vrij om te gaan en te staan waar je wilt, maar in werkelijkheid word je gestuurd. Je krijgt oogkleppen op. Je ziet alleen bepaalde informatie. Door micromanagement van je keuzes – de nieuwste en meest subtiele vorm van knechting – bedreigen Facebook en Google de vrijheid meer dan welke censor ook. Ze verdienen geld door te bepalen wat mensen kunnen weten. Google en Facebook zeggen: 'Doe wat je wilt, maar ik heb invloed op al jouw keuzes, en ik stuur je geleidelijk de kant op die ik wil. Ik beroof je van je vrijheid door je de illusie van vrijheid te bieden.'"

Uit: Tegenlicht

Vroeger heetten veel jongens Hans

Houten tennisracket (geperst hout)

Ik stond in een grote tennisfinale. Groot naar kinderbegrippen bedoel ik.
Ik moest tegen een jongen die veel ouder was dan ik.
Hij heette Hans.
Vroeger heetten veel jongens Hans.
Tegenwoordig wordt de naam niet meer aan jongens gegeven.
Ik was zenuwachtig voor de finale. Mijn rackets legde ik 's avonds bij me in bed.
Ik won.
De beker stond al klaar op een tafel. Ernaast lag de zilveren medaille voor de tweede plaats.
De uitreiker van de prijzen hing de zilveren medaille om de nek van Hans. Daarna gaf hij de beker aan mij en ik hield hem in de lucht. Hij glinsterde in het zonlicht. 
Het was een magische beker. Hij was klein. Maar wat leek hij toen groot!

Over twee vormen van onwetendheid

Ik heb iets belangrijks ontdekt.
Ik had een crisis omdat ik dit belangrijke nog niet ontdekt had.
Ik was ernaar op zoek.
Het lag binnen handbereik maar ik kon het niet te pakken krijgen.
De crisis zorgde ervoor dat ik het te pakken kreeg.
Een crisis is iets goeds.
Je hebt geen wapens meer.
Je wordt overmeesterd door het niet-willen-weten of juist door het graag-willen-weten.
Beide vormen van onwetendheid kunnen je leven tijdelijk ontwrichten.
De crisis ging over de liefde. Je moet niet denken dat je in kwesties van de liefde automatisch goed handelt. Zoveel vertrouwen moet je niet hebben in de liefde, en ook niet in jezelf.

Als we naar buiten keken

Mijn laatste boek is nu te koop als eBoek.
Het heet Trouw is de andere wang.
Het gaat over de begeerlijkheid van roem.
Het is de moeite waard om het te kopen en te lezen.
Ik kreeg er een literaire prijs voor.
Van het aan de prijs verbonden geldbedrag kocht ik een houten vloer.
Op een ochtend laadde een vrachtwagen de houten vloer uit op de stoep voor ons huis. Het kostte me veel tijd om de vloer boven te krijgen. Ik was helemaal bezweet. Oef, wat waren die planken zwaar!
Toen ik aan het boek begon woonden we aan de rand van IJburg. We hadden twee verdiepingen van elk honderd vierkante meter en we hadden vijf buitendeuren.
In de verte zagen we zandvlakten. En we zagen het IJsselmeer. En weidse luchten met jagende wolken.
En de wind blies zand ons huis in onder de vijf buitendeuren door.

Waar is dat ijzeren geheugen gebleven?

Potjomkintrappen in Odessa

1.
Je bent een Rus. Een goed deel van al het land op aarde is van jou. Je hebt zo veel land, dat je geen geld meer nodig hebt. In het ene deel van je rijk is het winter, in het andere zomer. Je kunt de halve aardbol bereizen zonder je paspoort mee te nemen.
De pleinen in je grote steden zijn zo reusachtig dat het betreden ervan een kosmische ervaring is. De grootste schrijver die ooit geleefd heeft is er eentje van jou. Ik bedoel Nikolaj Gogol (maar Poesjkin en de anderen moeten we ook niet vergeten).
Je hebt de tsaren overleefd en Lenin en Stalin. Behalve Gorbatsjov waren tot nu toe al je leiders usurpators. En bijna al je mannen zijn alcoholist. Het zijn dan ook niet de minste dranken die er gestookt worden.
Groetjes van Gorbatsjov.
Ontvlambaar Maagdenhart.
Ontroostbaar Weeuwtje.
Bitter Wezenleed.
Tranen van een Komsomolmeisje. 
Je rivieren zijn zo allemachtig groot en breed, je winters zo koud, je seizoenswisselingen zo indrukwekkend en melancholiek.
En Konstantin Paustovski is een landgenoot.
En ook Shostakovitsj de dappere nagelbijter is een landgenoot.
En een van je duizenden steden heet Odessa. Ach!

2.
Recept voor Tranen van een Komsomolmeisje:
Lavendel (15 gr)
Verbana (15 gr)
Berkelhaarwater (30 gr)
Nagellak (2 gr)
Mondspoelmiddel (150 gr)
Limonade (150 gr)
Een takje kamperfoelie om mee te roeren. 

3.
De schrijver Venedikt Jerofejev schrijft over Tranen van een Komsomolmeisje:
"Iemand die gewoon maar wodka drinkt, behoudt én z'n gezonde verstand én z'n ijzeren geheugen, of het omgekeerde gebeurt, hij raakt in één keer allebei kwijt. Maar met Tranen van een Komsomolmeisje krijg je gewoon iets idioots: als je daar honderd gram van zuipt, van die tranen, hou je een geheugen als een ijzeren pot, maar je gezonde verstand is foetsie. Drink je nog eens honderd gram, dan sta je van jezelf te kijken: waar komt al dat gezonde verstand zo ineens vandaan? En waar is dat ijzeren geheugen gebleven?"

Het verlichte schip zag er luisterrijk uit

Ik was 's avonds naar Albert Heijn gegaan om brood en limonade te kopen.
En spek.
Toen ik terug naar huis fietste via de Veemkade die vroeger de Oostelijke Handelskade heette¹ zag ik in de verte de lichten van een net afgemeerd cruiseschip.
Het was al donker.
Het verlichte schip zag er luisterrijk uit.
Het was alsof een groot feest was binnengevaren in het donkere Amsterdam.
Ik fietste erheen. Ik kon de aantrekkingskracht van het verlichte schip gewoon niet weerstaan.
Het schip was gebouwd op de roemrijke Meyerwerf in Papenburg. Het lag met enorme touwen verankerd aan de kade en de reizigers verlieten het schip in kleine, verspreide groepjes.
Morgen of overmorgen vertrekt het schip weer. Dan zal haar melancholieke afscheidsroep in heel het Oostelijk Havengebied te horen zijn. 

¹ De schrijver Joseph Conrad over de Oostelijke Handelskade in The Mirror of the Sea (1906)

Hij was jonger dan ik

Wenen rond 1900 (de Ringstraße)

M. was naar Wenen gegaan.
Ik ben nog nooit in Wenen geweest, hoewel het een van de steden is waar ik geboren ben (hierover later meer).
Ik vroeg M. of hij foto's wilde nemen van het huis aan de Rasumofskygasse waar de schrijver Robert Musil woonde van 1921 tot 1938.
Ik mag Robert Musil graag, ook al heb ik hem nooit gekend. Hij was al vijftien jaar en 27 dagen dood toen ik geboren werd.
Er war jünger als ich.

I now determined upon plan B

De twee acteurs in Escape Plan

Escape Plan is een film met de acteur Arnold Schwarzenegger.
Het is jammer hij nooit een film met Woody Allen heeft gemaakt.
Ook doet mee: Sylvester Stallone.
Arnold Schwarzenegger en Sylvester Stallone zitten in een gevangenis en ze gaan ontsnappen.
Dit is mijn favoriete filmthema.
Mijn hele leven is een mislukte ontsnappingspoging.
Maar ik geef niet op, geheel in de strijdvaardige geest van Buffalo Bill, die zei: "My first plan of escape having failed, I now determined upon plan B."

De natte droom van een astronoom

Zwart gat / Foto Event Horizon
Telescope ESO / Wikipedia

Een astronoom zei het volgende  over het ontstaan van het universum:
"De oerknal is misschien de flipside van een zwart gat."
Hij zei dit op tv.

De koelste krant van Nederland

De vrouw van president Eisenhouwer
in de Refrigerator Room van Witte Huis

Met honderden miljoenen koelkasten, verspreid over de hele wereld, beschikt The Refrigerator Gazette¹ over een groot journalistiek netwerk.
Er kan geen revolutie uitbreken of er is wel een refrigerator in de buurt.
En ook in de directiekamers van grote multinationals staat er eentje van ons te snorren.
En in de huizen van beroemde filmsterren.
En in het Witte Huis en in het Kremlin.
The Refrigerator Gazette – always on the spot. 

¹ De Refrigerator Gazette werd opgericht op 5 maart 2011

We kunnen niet meer van toeval spreken (ingezonden brief)

Alfred Nobel

Geachte heer Bekkers,

Al geruime tijd lees ik met grote interesse de artikelen op uw blog.
Ik wilde u even wijzen op een artikel uit de Volkskrant van vandaag, 11 oktober 2013. Misschien heeft u het al gelezen, maar indien dit niet het geval is, is het zeker van groot belang voor u om dit alsnog te doen.
Wellicht heeft u de Volkskrant van vandaag in huis. Dan kan het geen kwaad op pagina 2 te kijken, waar het voornoemde artikel te vinden is. Want in dit artikel wordt een opmerkelijk – bijna onwrikbaar – verband aangetoond tussen auteurs die bij uitgeverij De Geus publiceren en de Nobelprijzen voor de Literatuur en de Vrede.
Het geval wil namelijk dat relatief onbekende auteurs die door de oprichter van uitgeverij De Geus, de heer Eric Visser, in zijn fonds werden opgenomen, nadien bovengemiddeld vaak de Nobelprijs voor de Literatuur of de Vrede mochten ontvangen. De heer Eric Visser kreeg dat al acht keer voor elkaar.
Waardoor we niet meer van toeval kunnen spreken. Er is sprake van een naar het zich laat aanzien oorzakelijk verband tussen uitgegeven worden bij De Geus en een latere toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur of de Vrede.
Vooralsnog moeten we in het midden laten of de heer Eric Visser een ongekend fijn neusje voor vrede en literatuur heeft, óf dat de comités die beslissen over de toekenning van de Nobelprijzen voor Literatuur en Vrede simpelweg de auteurslijst van De Geus raadplegen.
Hoe het ook zij, omdat twee van de drie romans die u publiceerde bij De Geus zijn verschenen, zoals u uiteraard zelf weet, dient u, als relatief onbekende auteur, de komende jaren rekening te houden met de mogelijkheid van een bericht uit Stockholm.
Misschien overweegt u, bij gelegenheid van toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur of de Vrede, een feestje te geven op de KNSM-sociëteit (waarvan u, begrijp ik, mede-oprichter bent)?
Welke van de twee prijzen zou trouwens uw voorkeur hebben, als ik zo vrij mag zijn daarnaar te informeren? Of houdt u ook rekening met de mogelijkheid dat u ze alletwee tegelijk krijgt toegekend? Ik houd mij dan graag aanbevolen een uitnodiging te ontvangen voor voornoemd feestje,

met de meeste hoogachting,

Michiel Mastenbroek (liefhebber van vrede en literatuur)

Georg Wilhelm Friedrich Hegel zei: "Alles ist zum verzehren"

The Beatles

De kentheorie of episte-mologie gaat over de vraag: wat is kennis?
Er is geen filosoof die zich niet met dit vraagstuk heeft bezig gehouden.
Ook de Spanjaard Salvador Dalí heeft zich ermee bezig gehouden. Hij zei: "De enige manier om kennis te verwerven over iets – wat dan ook – is door het op te eten."
Een heel eigen kijk op de zaak.
Vandaag verscheen het eerste deel van een nieuwe biografie van de Beatles, geschreven door Mark Lewisohn. Dit eerste deel heet The Beatles, All These Years, Volume One: Tune in.
Ik zag een interview met Lewisohn.
Ik lag op de bank tv te kijken vanwege het stoppen met roken.
Ik moest denken aan Dalí's uitspraak.
En ook aan een uitspraak van Georg Friedrich Wilhelm Hegel: "Alles is zum verzehren."

Melancholie die geen tegenspraak duldt

De schrijver Simon Carmigggelt (1913-1987)

Van 1965 tot 1987 las Simon Carmiggelt korte verhalen voor op tv.
Die korte verhalen noemde hij kronkels.
Ik keek er soms naar.
Ik kon de stem en de verhalen van Simon Carmiggelt niet goed verdragen.
Misschien kwam het door de melancholie die geen tegenspraak duldde.
Bij Van Oorschot is nu een boek verschenen met kronkels van Simon Carmiggelt.
Het heet Carmiggelt gedundrukt.*  

* Naar een versje van Carmiggelt zelf: "Hij zag zich al gedundrukt door van Oorschot / En mompelde: 'Ga ik dan niet teloor, God?'"

Beïnvloedt het woordgebruik van astronomen de omvang van het heelal?

De Melkweg

Ik kijk soms naar tv-programma's over het universum.
In deze programma's komen mensen aan het woord die graag begrippen gebruiken als:
– onvoorstelbaar;
– verbijsterend;
– ongelofelijk; 
– mindblowing;
– onmeetbaar;
– onbegrensd;
– ontzaglijk;
– peilloos;
– immens.
Heel hun wezen is erop gericht om zulke woorden te gebruiken.
Het is voor hun een genot om zulke woorden te gebruiken.
Als er geen mensen bestonden die ervan genoten om zulke woorden te gebruiken, dan was het universum mogelijk kleiner.
Ik ben van plan onderzoek te doen naar de invloed van deze taalfetish op de omvang van het heelal.

Over films

Ralph Fiennes, de acteur die Voldemort speelt

1.
M. (12) droomde van Voldemort, de duisterling uit Harry Potter.
Ze raakte hem aan in haar droom.
Hij voelde aan als chips: "Ik had kruimels aan mijn vingers als bij chips."  

2.
Ik zag op tv een film getiteld Hemel.
Een mooie jonge vrouw ging almaar uit de kleren.
Zo te zien was zij nog een tiener.
Ik zei tegen M. (41) die naast me zat: "Dat lijkt me niet leuk voor de ouders van die jonge vrouw."
En M. zei: "Dat is een zinnig criterium bij het beoordelen van Nederlandse films. Is het leuk voor de ouders of niet?"

Gelieve me te vinden

Buitenspiegel

Twee jaar geleden werd de rechterspiegel van mijn auto eraf gereden.
Hij werd er niet helemaal afgereden, hij hing nog aan een draadje.
Degene die het gedaan had liet geen briefje achter.
Maar deze week zat er opeens een briefje achter de ruitenwisser.  Er stond op:
Ik crashte spiegel.
Gelieve me te vinden.
Ik ben aan het werk 8-17.
Zie visitekaartje.
Mijn telefoonnummer is: (...)

Onze lichamen zijn ruimtepakken

De regisseur Alfonso Cuaron zei:
"Uiteindelijk zijn we alleen in het universum. Niet als soort, maar als individu. Onze lichamen zijn ruimtepakken. Als je geluk hebt bestaat er enige radiocommunicatie met een ander persoon die opgesloten zit in net zo'n pak. Verder is er niks behalve leegte."
Wat een benauwd idee over het leven op aarde, Alfonso!

Het is een ongelukkig gekozen woord

Eerder schreef ik al over de Handhaving.
Bij het woord Handhaving moet ik denken aan het boek 1984 van George Orwell.
En aan het boek Brave New World van Aldous Huxley;
En aan de film Metropolis van Fritz Lang.
Het is een woord dat je fluisterend wil uitspreken, zodat niemand het hoort (de muren hebben oren).
Het is een woord dat oproept tot ondergronds verzet.
Het is een ongelukkig gekozen woord voor een nuttige gemeentelijke dienst in Amsterdam die allerlei zaken controleert.
De Handhaving laat altijd netjes een stikker achter, zodat je weet dat alles gezien en gecontroleerd is.
Er zijn stikkers in allerlei kleuren en vormen.
Vanmorgen was er op mijn fiets een oranje stikker van De Handhaving geplakt. Er stond op: "Fietsen in deze staat worden verwijderd. Als deze fiets er over zeven dagen nog staat, dan wordt hij verwijderd."

Pootje baden in de eindeloosheid

De dag duurt erg lang nu ik gestopt ben met roken.
Wat zitten er veel uren in een dag!
Na een paar uur heb ik alles gedaan waar ik normaal een hele dag over doe.
Een zee van tijd strekt zich voor me uit en de rest van de dag bestaat uit pootje baden in de eindeloosheid.
Af en toe een plat steentje over de eindeloosheid keilen.

Over Paul Virilio de dromoloog

Paul Virilio's

Ik heb een zwak voor mensen die alles zo ingewikkeld maken dat ze nieuwe woorden moeten verzinnen om zich uit de moeilijkheden te redden.
Met als paradoxaal resultaat een zekere verheldering.
Peter Sloterdijk is zo iemand.
En ook de Franse dromoloog Paul Virilio.
Dromologie betekent: leer van de weg of de beweging. Bij uitbreiding: leer van de snelheid. Bij nog verdere uitbreiding: leer van de tijd.
Paul Virilio heeft dit woord natuurlijk zelf bedacht.
Ik moest aan hem denken toen ik in de Maserati Quattroporte van O. zat.
Zoals veel denkers wordt Virilio pas mentaal actief als hij een of andere catastrofe voor zich ziet.
In The politics of the very worst (1999) schrijft hij: "De uitvinding van een nieuw soort technologie is ook steeds de uitvinding van een nieuw soort ongeluk. Zo stevenen we af op een integrale, allesomvattende rampspoed waarin de hele wereld betrokken zal zijn. Alles wordt in gereedheid gebracht voor het Grote Ongeluk van de mensheid."
Later meer hierover.