Je kunt er met de trein heen

De oude zijderoute

Amerika lobbyt bij Europese regeringen tegen de levering van G5-technologie door het Chinese bedrijf Huawei.
Ik heb niet veel verstand van technologie.
Ik weet wel dat China een oude en eerbiedwaardige beschaving is en dat Amerika de naam "beschaving" eerst nog moet verdienen (het ziet er niet goed uit).
De Amerikanen hebben Winston Churchill en Alan Turing heel goed geholpen in de strijd tegen Hitler.
Maar het is nu meer dan zeventig jaar na het einde van de tweede wereldoorlog.
Europa mag de blik weer voorzichtig oostwaarts richten, zoals het millennia lang gedaan heeft. Erger dan met Google en Facebook kan het met Huawei niet worden. 
Een goede eigenschap van China is dat je er vanuit Europa met de trein heen kunt via de nieuwe zijderoutes.
Je kunt er zelfs met de fiets heen (een hele tocht).
Geef toe, bij Kennedy, Bush en Trump vergeleken maakt de Chinese president Xi Jinping een beschaafde indruk.
Overigens kun je Trump met geen enkele andere president vergelijken. Kennedy en Bush en de andere presidenten waren deels nog Europeanen. Trump is een onversneden Amerikaan (type Elvis Presley). Met hem neemt Amerika afscheid van Europa, van Columbus, Cortès en Vespucci en slaat het een nieuwe, onbestemde weg in. Met hem snijdt Amerika de banden met het Westen door en wordt het een land tussen het westen en het oosten in.

De ziel is een compromis

In onze wereld – "de wereld der mensen" – is vrijwel alles het resultaat van onderhandelingen (van geven en nemen).
Ook de persoonlijkheid (het karakter, het innerlijk) komt voort uit onderhandelingen.
De ziel is een compromis.

Toet!

Toen ik zeer jong was, had ik een vriend die W. heette.
Ik schreef al eerder over hem.
W. had een trompet. Daar kon hij niet op spelen, maar hij kon er wel heel hard in blazen:
"Toet!"
Toen de vader van W. op een ochtend jarig was en nog sliep (en nog donker) ging W. hem feliciteren door heel hard in zijn slapende oor te toeteren.
"Toet!"
Ik dacht altijd dat het daardoor kwam dat W.'s vader zijn gedichtenbundel Stilte, woedende trompet had genoemd.
Maar die gedichtenbundel is uit 1959 en toen was W. nog niet eens geboren.
Toet!

Hier, ik geef je dit

Wat een mooie, fanatieke muziek en dans is toch de flamenco.
Het is een klagen en huilen en dwingen en stampen.
Het is de enige dans die de aarde zóekt in plaats van eraan te willen ontsnappen.¹
Het Spaanse fanatisme is gedurende eeuwen ontwikkeld door een rijke, verfijnde, artistieke elite en zigeuners.
Het is een fanatisme van het geven, niet van het nemen.
Een fanatisme van de etiquette, van de hoffelijkheid.
Het is de uitdrukking van een wonderlijke, omgekeerde trots, vaak verkeerd begrepen, die zegt: "Hier, ik onderwerp me aan jou, accepteer het, of ik zal je doden."
De Spanjaarden hebben een fijn zintuig voor het groteske.

¹ A.J., die er verstand van heeft, merkte op dat ook de (Japanse) Butoh-dans de aarde zoekt ("En ook de dansen van Martha Graham").

De quintessens ontglipt ons

Ik beleefde achter elkaar twee moderne wonderen.
's Ochtends zag ik iemand die ik van tv ken in het echt.
En 's avonds zag ik iemand die ik in het echt ken opeens op tv.
Ik kan niet zeggen dat het ene meer indruk op me maakte dan het andere.
Beide gebeurtenissen bezorgden me een schokje. Ik werd bij mezelf een verhoogde alertheid gewaar, ongeveer zoals bij een of andere dreiging.
Ik meende in de twee schokjes de quintessens van de roem op de staart te trappen. Maar voor ik het onder woorden had gebracht, was de quintessens me alweer ontglipt. 
Zou het zo kunnen zijn, dacht ik, dat de quintessens ons per definitie ontglipt? Dat zij eenvoudig te vluchtig is – als een geurtje? En dat de mensheid daardoor in ketenen zucht, zoals geschreven staat in het hartstochtelijke volkslied van de Colombianen?

Ja, al het essentiële ontgaat ons. Daarom zijn onze boeken zo dik¹ en zitten we tot onze nek in de stront. (Mogelijk heeft Rabelais weet gehad van de quintessens).

¹ Het Vermoeden van mevrouw Duifjes: "Hoe dikker het boek, hoe onmachtiger de schrijver."

Over moe en boe

Een Japans woord dat wordt uitgesproken als moe betekent: ja noch nee.
Eerder kwam hier al een Chinees woord ter sprake dat wordt uitgesproken als boe. Dit woord betekent: niets.
Moe en boe.
Boe en moe.

16 edelherten, 20 knobbelzwijnen, 1041 eidereenden, 1 yeti

"(...) maar moest dan niet, in het licht van onze inwoning, in dat chalet van
onze uithuizigheid
(met toegang tot alle dénkbare middelen),
op het veldbed van onze jachtlust – naar monumentalisering
(16 edelherten, 20 knobbelzwijnen, 1041 eidereenden, 1 yeti ) –
  moest dan niet… op de treeplank van onze overleving,
in de schuilkelder van ons pais en vree,
op de drijftil van ons genot…

                      a. een bunkerblaster worden afgevuurd?
                      b. een nagel of slang worden losgerukt?
                      c. een voorraadkast worden leeggevroten?
                      d. een condoom worden kapotgescheurd?
                      e. een waterhoentje worden uitgezet…?"

Jérôme Gommers

Voorbij de superlatieven ontstonden de goden

Lionel Messi de voetballer

Terwijl Ajax tegen Juventus speelde keek ik naar Barcelona vs Manchester United.
Messi maakte twee doelpunten en bereidde het derde doelpunt voor. De commentator wist geen superlatieven meer te bedenken voor zijn spel, en ook in de nabespreking zei iemand: "Tja, wat moet je nog over Messi zeggen?"
De superlatieven zijn niet meer toereikend om Messi's spel te beschrijven.
Hij is boven de superlatieven uitgestegen.
Hoe moet het nu verder?
In andere tijden ontstonden er, voorbij de superlatieven, goden. Wat is het toch jammer dat wij (wij mensen, bedoel ik) de kunst van het goden scheppen verleerd zijn. Anders kon Messi een godje worden – niet al te hoog in hiërarchie natuurlijk, maar toch: een godje, een voetbalgodje.
Onze religieuze creativiteit, ja ons religieuze plezier wordt al millennia lang ernstig belemmerd door het trieste monopolie van de Ene en Enige God. Wij moeten weer polytheïsten worden. Leve de vrijheid van godvorming!

Hij leek wel een orthodoxe Rus

Noordelijke glas-in-loodraam van de Notre Dame

Vroeger kende ik S. Hij was diep gelovig. Vlak voor het eten, bij mij aan tafel, begon hij te prevelen met z'n ogen gesloten en z'n handen gevouwen, terwijl ik de gebraden kippenbout al in m'n mond had gestopt.
Dan deed ik de bout gauw weer terug op het bord, tot hij klaar was met bidden. Wat duurden zijn tafelgebeden lang! Hij leek wel een orthodoxe Rus, zoveel kwam erbij kijken. Het was me het goede ogenblik ook wel. Mijn bout koelde helemaal af. Maar ik durfde hem niet in m'n mond te stoppen tot S. helemaal klaar was met z'n geprevel. Hij was een goede kennis van de paus, moet je weten. Pas wanneer hij amen had gezegd en een kruis had geslagen en het voedsel had gezegend, wat hij heel mooi deed, durfde ik de kippenbout weer aan m'n vork te prikken.
Ook al was het door mij bereide voedsel nog zo gewoontjes, hij zei altijd dat het hem zeer goed gesmaakt had (waarbij hij met z'n handen over z'n buik wreef). Daarna deed hij een gebed van dankbaarheid voor het genuttigde voedsel.
Maar daar wilde ik het helemaal niet over hebben. Ik wilde het hebben over een vrouw die ik eens zag bidden in de Notre Dame. Ik was in Parijs en ik kwam toevallig lang de kathedraal. Het was zondag, er was een mis. Een koor zong prachtig uit volle borst. Terwijl de mis aan de gang was, stroomde de Notre Dame vol met toeristen die almaar rondliepen en dingen fotografeerden, hoewel dat niet mocht. Die vrouw was de enige die aan het bidden was. Ze zat naast een bord in de vorm van een pijl waarop geschreven stond: "Gelovigen, die kant op."
Prachtig licht, paars, blauw en rood, stroomde door de ramen naar binnen.

Het snikken van meer dan dertig jaar geleden

Glazen traan van Man Ray

Er is een boek dat me aan het snikken heeft gebracht.
Het is Liefde in tijden van cholera van Gabriel García Márquez.
Ik herinner me het snikken van meer dan dertig jaar geleden goed.
Het was een waterballet.
Het hield niet op.
Het stroomde van de trappen af naar beneden, door de voordeur de straat op, de stad in. De straten werden rivieren.
Ik had het boek 's ochtends vroeg gekocht bij boekhandel Athenaeum op het Spui. Ik was meteen gaan lezen en om een uur of vier in de middag kwam ik bij de passage die het snikken veroorzaakte.
Vandaag vond ik de passage bij toeval terug. Ik had de passage wel eens gezocht, maar ik kon hem niet vinden omdat ik ervan overtuigd was dat hij in het midden van het boek stond op een linkerpagina.
Maar hij stond aan het einde van het boek op een rechterpagina.
Hier is de passage:
(…) Er waren twee weken van stilte voorbij gegaan, toen een van de dienstmeisjes haar tijdens de siësta wakker maakte met een alarmerend gefluister. 'Mevrouw, zei ze, 'daar is don Florentino.'
Daar was hij. (…)

Vergeet de gouden komma

Vergeet de Gouden Komma

Oscar Wilde schreef: "Ik piekerde een hele nacht over een komma. Ik besloot hem weg te halen. De volgende morgen zette ik hem terug."
De komma is volgens geleerden een uitvinding van Aristophanus van Byzantium¹, Isodorus van Sevilla² en Aldus Manutius³.
Zelf denk ik dat de komma (of landkomma) is geëvolueerd uit de zeekomma.⁴
Eeuwige Bouillon heeft een prijs in het leven geroepen voor de schrijver of dichter van de best geplaatste komma: de Gouden Komma. De prijs zal jaarlijks worden uitgereikt.
Nu ik erover nadenk: een prijs voor de best geplaatste puntkomma zou beter zijn. Anders dan de alomtegenwoordige komma is de puntkomma in de literatuur een bedreigd leesteken; je ziet hem steeds minder.
Dus vergeet de Gouden Komma, het wordt: de Gouden Puntkomma.

¹ 257-180 n.C.
² 560-636 n.C.
³ 1449-1515 n.C.
⁴ De zeekomma behoort tot de organismen met een circadiaans ritme, net als ik. Bovendien is het een nachtdier (chronotype uil), ook net als ik. Een bepaalde ondersoort van de zeekomma kwam vermoedelijk enkele tienduizenden jaren geleden aan land en vond uiteindelijk na lange omzwervingen een nieuwe habitat in boeken: de bekende landkomma, kortweg komma. (Ook het papiervisje, dat thans nog ontheemd en schichtig gedrag vertoont, zal over enkele millennia een rustig leesteken zijn geworden).

Ze wilde graag iedereen even spreken

Vijf jaar geleden lagen we in ons tentje aan de Côte d'Azur onder een baaierd van sterren en toen ging de mobiele telefoon.
Ring ring.
Het was de oma van M. (46).
Ze belde om afscheid van ons te nemen want ze ging sterven.
Ze wilde graag iedereen even spreken.
Na een poosje kreeg ik haar aan de lijn.
Ze zei dat ze het fijn vond om me gekend te hebben.
Waarop ik zei dat het fijn was om haar gekend te hebben.
Toen vond ze het tijd om op te hangen.

Wat zou toch de aantrekkingskracht zijn van het edelhert?

Edelhert

Op het internet staan veel foto's van edelherten.
Wat zou toch de aantrekkingskracht zijn van het edelhert?
Vermoedelijk is het de combinatie van machtsvertoon en kwetsbaarheid.
Dat vinden mensen mooi.

Ik ben nog jong

Toen ik vanmorgen in de keuken kwam lag er een stukje appel op de grond. Ik pakte het op met m'n rechtervoet en wierp het zo, hup – (sierlijk boogje) – naar m'n linkerschouder, die het met opnieuw een sierlijk boogje via m'n linkerelleboog in de prullenbak tikte.
"Ik ben nog jong," dacht ik.

Een momentje alsjeblieft

Baudets grootvader

Als ik Thierry Baudet hoor praten moet ik altijd denken aan deze passage uit De man zonder eigenschappen van Robert Musil:
"Wie  gewend is zijn zaken met de rekenlineaal op te lossen, kan eenvoudig ruim de helft van de menselijke beweringen niet serieus nemen. De rekenlineaal, dat zijn twee ongelofelijk scherpzinnig met elkaar vervlochten systemen van getallen en streepjes, met behulp waarvan je de ingewikkeldste opgaven in een mum van tijd kunt oplossen zonder één gedachte nutteloos te verliezen. Als je een rekenlineaal bezit en er komt iemand met boude beweringen of grote gevoelens, dan zeg je: 'Een momentje alsjeblieft, we zullen eerst de foutenmarges en de waarschijnlijkheidsgraad van dat alles eens berekenen.'"¹
Toch is exactheid niet geheel vreemd aan de wonderlijke romanticus Thierry Baudet. Hij is een achterkleinzoon van de wiskundige Han Baudet (1891-1921) – een man, nota bene, met een vermoeden.²
Het vermoeden van Baudets overgrootvader werd in 1927 bewezen door de wiskundige Bartel Leendert van der Waerden.
Het bewijs werd gepubliceerd in een uitgave van het Koninklijk Wiskundig Genootschap onder de titel: "Beweis einer Baudetschen Vermutung."

¹ Uit: Robert Musil, De man zonder eigenschappen, deel 1: Een soort inleiding, hoofdstuk 10: De tweede poging. Aanzetten tot een moraal van de man zonder eigenschappen.
² Een vermoeden is iets zeer mysterieus en mede daardoor het hoogst bereikbare in de wiskunde.

Odessa is een stad van oleanders

Oleander

Zondag heb ik een woord gekocht.

Ik moet het woord goed water geven en een mooi plekje in de zon geven, dan gaat het groeien.
Ook krijgt het woord bloemen, rode.
En het gaat heerlijk geuren.
Nu denk je misschien: hij heeft zijn verstand verloren.
Maar het mooiste aan de oleander is nou eenmaal de naam.
Verder is ze nogal gewoontjes, al is ze behoorlijk giftig en kan ze "mens en vee doden", zoals de Ouden schreven.
In de boeken van Paustovski (die ik opnieuw ga aanschaffen) staat dat Odessa een stad van oleanders is.

De huiskamer 's avonds, 2019

Wat kun je vertellen over de Koude Oorlog?

M. (17) was net uit haar schriftelijk tentamen wiskunde gekomen.
Haar hoofd zat nog vol formules.
Toen moest ze alweer opdraven bij het mondeling tentamen geschiedenis.
"Wat kun je vertellen over de Koude Oorlog," vroeg de geschiedenis-leraar.
M. dacht na.
"De Koude Oorlog is de wortel uit de Eerste Wereldoorlog-in-het-kwadraat plus de Tweede Wereldoorlog-in-het-kwadraat," zei ze.
"Dat reken ik goed," sprak de geschiedenisleraar.

Ze rennen achter elkaar aan

"(...) En de vier jongens in korte broek voetballen, ze rennen achter elkaar aan, hun schoten klinken hol en enigszins vertraagd door het stadspark. En de twee kleine meisjes rennen ombeurten op een van hun moeders af, worden opgetild, hoog door de lucht vliegen ze – hun in vreugde vertrokken gezichten."

Jérôme Gommers 

Hoe gaat het met u?

Toen ik vijf jaar was, woonde ik in de R-laan te Z. Ik was toen bevriend met W., de zoon van de dichter R. die soms op tv was. Dan keken we vol bewondering.
W. was een jaar jonger dan ik (hij was vier). Hij woonde schuin tegenover mij in de straat. Om binnen gelaten te worden bij hem thuis moest ik rammelen met de klep van de brievenbus, die zich (als ik op m'n tenen ging staan) op ooghoogte bevond. Ik keek erdoorheen om te zien of er al iemand aan kwam door de marmeren gang. Ik had een bril met een dik zwart montuur, die had ik zelf uitgezocht, daar kon ik goed door zien. Door met de klep van de brievenbus te rammelen wisten W. en de anderen dat ik het was en niet een onbekende.
Een paar weken geleden stond ik voor het eerst sinds vijftig jaar weer voor die deur. De brievenbus was gezakt van ooghoogte naar heuphoogte.
Dit verhaal vertelde ik aan A. en hij zei dat hij de vorige dag iets dergelijks had meegemaakt. Hij had een briefje aan zijn moeder terug gevonden dat hij had geschreven toen hij vijf jaar oud was (ook dat is lang geleden). "Hoe gaat het met u?" stond er op dat briefje. Zijn moeder was toen ziek, ze lag in het ziekenhuis. Het had hem aangegrepen, zei hij, dat daar "u" stond.

Only once do horses go down Memory Lane*

W.

Vandaag, 4 april, is de sterfdag van W.
Vaak vroeg hij me: "Heb ik iets geschreven dat mijn bestaan rechtvaardigt?"









* "Only once do horses go down Memory Lane. But the traces of their hooves still remain"

Dit is de mooie tijd van de vroege lente



Kersenbloesem (dus geen abrikozenbloesem)

Op 30 april doet de keizer van Japan, Akihito, afstand van de troon ten gunste van zijn oudste zoon Naruhito.
Het nieuwe keizerlijke tijdperk breekt de dag erna aan.
Het nieuwe keizerlijke tijdperk gaat heten: Reiwa.
Dit betekent: tijdperk van vreugdevolle harmonie,

令和時代

Dat is nog eens wat anders dan internets trieste Move fast and break things!
De naam van het nieuwe keizerlijke tijdperk is ontleend aan een gedicht uit de achtste eeuw, geschreven door een onbekende auteur:

于時、初春令月、氣淑風和、梅披鏡前之粉、蘭薫珮後之香

 

"Dit is de mooie tijd van de vroege lente. De lucht is helder en er staat een zachte bries. Het wit van de bloeiende abrikozen is als het poederige wit van een mooie vrouw die zich opmaakt voor de spiegel. De orchideeën geuren als parfum".

De wereld van de schijn is geen leugenachtige wereld

René Margritte / La reproduction interdite

M. (60) zei lang geleden tegen me dat sommige vrouwen er van achteren begeerlijker uitzien dan van voren.
Dit hoorde niet, vond hij (het was eind jaren tachtig, we studeerden nog, er zat veel branie in onze opvattingen).
Een vrouw kan haar achterkant niet zien in de spiegel (een man ook niet).
Het enige wat ze 's morgens in de spiegel ziet is haar voorkant. Dat is de kant waarmee zij anderen tegemoet treedt, de kant die zij mooi maakt met oogschaduw, mascara, lippenstift.
De wereld van de schijn – van de voorkant – is geen leugenachtige wereld.

Luxemburg is groter

Engel ready for take-off

1.
Een liefhebber van Concordes zei over het vurige opstijgen van een Concorde: “Ze steeg op als een engel met heimwee.” 

2.
De minister van economische zaken van Luxemburg zei over de bloeiende satellietindustrie van zijn land: “Luxemburg is groter in de ruimte dan op aarde.”